Μαθαίνω να διαβάζω και να γράφω παίζοντας

Οι ικανότητες για ανάγνωση και γραφή αποτελούν από τις πιο σημαντικές κατακτήσεις για το παιδί, καθώς εξυπηρετούν την ολοκληρωμένη σύνδεση με τη γλώσσα, την έκφραση, την επικοινωνία, τον εμπλουτισμό των γνώσεων σε κάθε επίπεδο. Αν και η κατάκτηση της γραφής έπεται της ανάγνωσης, μεταξύ τους υπάρχει σχέση αλληλένδετη. Έτσι, όσο καλύτερα κάποιος διαβάζει, τόσο καλύτερη ικανότητα έχει στο γράψιμο, και το αντίθετο.

Ήδη από τη νηπιακή ηλικία, ένα παιδί θεωρείται ότι βρίσκεται σε επαρκές επίπεδο ετοιμότητας, ώστε να αρχίσει να διδάσκεται την ανάγνωση και την γραφή.

Ωστόσο, οι απόψεις διίστανται στο ερώτημα πότε ένα παιδί πρέπει να αρχίσει να μαθαίνει να διαβάζει και να γράφει τα γράμματα.

Από τη μια, θεωρείται ότι το παιδί δύναται από νωρίς να κατακτήσει τις δύο αυτές δεξιότητες και μάλιστα σε κάποιες περιπτώσεις πιστεύεται ότι το παιδί μπορεί ταυτόχρονα με την διδασκαλία της ανάγνωσης να μαθαίνει να γράφει.

Από την άλλη, θεωρείται ότι ένα νήπιο δεν χρειάζεται να πιέζεται να μάθει να διαβάζει και να γράφει, γιατί αυτό που τελικά θα γίνει είναι να κουραστεί και να εκφράσει σύντομα αρνητικότητα σε ότι σχετίζεται με τις δυο αυτές δεξιότητες.

Στην πραγματικότητα, είτε ενθαρρύνουμε είτε όχι τα παιδιά να μάθουν να διαβάσουν και να γράψουν από νωρίς, εκείνα ήδη έχουν ξεκινήσει να εισχωρούν στον κόσμο των γραμμάτων.

Είναι δυνατόν ένα τρίχρονο παιδί, κάθε φορά που αντικρίζει την ταμπέλα μεγάλης αλυσίδας καταστημάτων παιχνιδιών, να φωνάζει με χαρά την ονομασία της; Γνωρίζει όντως τι γράφει ή πρόκειται για ένα παιδί θαύμα; Κατά πάσα πιθανότητα δεν πρόκειται για ένα παιδί θαύμα. Αυτό, ωστόσο, που συμβαίνει είναι ότι το παιδί έχει συνδέσει την εικόνα της ταμπέλας, το λογότυπο με τη συγκεκριμένη μορφή που αυτό έχει, με τη λέξη που δίνει η μαμά του κάθε φορά που πηγαίνουν στο συγκεκριμένο κατάστημα. η εικόνα έχει χαραχτεί στη μνήμη του και το παιδί ανακαλεί τη λέξη. Δοκιμάστε να δώσετε τη λέξη με διαφορετική μορφή και τότε θα διαπιστώσετε ότι το παιδί θα δυσκολευτεί να αναγνωρίσει και να ανακαλέσει τη λέξη.

Επίσης, γίνεται αντιληπτό ότι το παιδί σταδιακά μεταβαίνει σε ανώτερο επίπεδο ετοιμότητας όταν, αντί να ζωγραφίζει απλά σχήματα, σε ένα χαρτί σχεδιάζει με τη μορφή ρέουσας γραφής σύμβολα που δε θυμίζουν πολύ τα γράμματα της γλώσσας μας, αλλά για εκείνο είναι ένα συγκεκριμένο γραπτό μήνυμα, για παράδειγμα «Μπαμπά, σε αγαπώ.»

Παρόλα αυτά και ότι ως γονείς ή δάσκαλοι πιστεύουμε, είναι κοινή παραδοχή ότι ένα παιδί εμπεδώνει και αποδίδει καλύτερα όταν τη νέα γνώση τη λαμβάνει με εναλλακτικούς και διασκεδαστικούς τρόπους διδασκαλίας.

Μια κόλλα Α4 στην οποία το παιδί καλείται να επαναλάβει γραπτώς αμέτρητες φορές το ίδιο σύμβολο δε θα το αφυπνίσει ιδιαίτερα. Η φαντασία χρειάζεται να είναι ενεργή σε όλη τη διάρκεια της διδασκαλίας. Ακόμη, είναι αποτελεσματικό να συμμετέχουν στη διαδικασία της μάθησης όσες περισσότερες από τις αισθήσεις του παιδιού είναι δυνατόν. Τέλος, το πιο αξιόπιστο «όπλο» μας το προσφέρουν τα ίδια τα παιδιά, το παιχνίδι.

Για παράδειγμα, στην διδασκαλία της γραφής των γραπτών συμβόλων της γλώσσας μας, υπάρχουν πολυάριθμοι διασκεδαστικοί τρόποι να μάθει ένα παιδί ένα γράμμα. Αρχικά, το παιδί χρειάζεται να έχει εξασκήσει με τη βοήθεια άλλων δραστηριοτήτων, την ορθή κίνηση των δαχτύλων του και να έχει διδαχθεί την ορθή φορά για την κατασκευή του γράμματος. Επίσης, σημαντικότατο είναι να έχει συνδέσει το φώνημα με το συγκεκριμένο γράφημα, στο οποίο θα ήταν βοηθητική μια εικόνα από κάτι που να ξεκινάει με αυτό το γράμμα (π.χ. αααα – άλογο). Ύστερα, μπορεί Ενδεικτικά, παραθέτονται οι παρακάτω:

• Το παιδί μπορεί να κινεί το δάχτυλό του πάνω στο γράμμα που έχει υφή γυαλόχαρτου σχεδιάζοντας το νοερά.
• Να σχηματίσει στον αέρα το γράμμα με το δάχτυλό του.
• Να περιγράψει το σχήμα του.
• Να το αναζητήσει ανάμεσα σε άλλα γράμματα – μαγνήτες και να το δείξει.
• Να χρωματίσει εσωτερικά το γράμμα που του έχουμε σχεδιάσει σε ένα χαρτί.
• Να κάνει κολάζ στο εσωτερικό του σχεδίου του γράμματος.
• Να «γεμίσει» το γράμμα με αυτοκόλλητα.
• Να «γεμίσει» το γράμμα με χαλίκια ή μακαρόνια.
• Να το σχηματίσει με μια κορδέλα σε μια επιφάνεια ή στο πάτωμα.
• Να το σχηματίσει με το δάχτυλό του σε άμμο ή ρύζι.
• Να το κατασκευάσει με πλαστελίνη ή άλλο παρεμφερές κατάλληλο χειροτεχνικό υλικό.
• Να το κατασκευάσει με lego ή ξύλινα τουβλάκια.
• Να «σβήσει» σχολαστικά με «μαγικό» μαρκαδόρο το γράμμα που ήδη είναι γραμμένο σε χαρτί.

Οι παραπάνω δραστηριότητες ενδείκνυνται για παιδιά που αντιμετωπίζουν δυσκολίες ή όχι, είναι πιο αποτελεσματικές,  συμβάλλουν στο χρονικό κέρδος και ταυτόχρονα ενισχύουν επιμέρους ικανότητες των παιδιών, όπως η μνήμη, η ταχύτερη επεξεργασία, η αντίληψη του χώρου, η λεπτή κίνηση, που ούτως ή άλλως είναι απαραίτητη η ομαλή λειτουργία τους για την κατάκτηση της γραφής.